Beste Jan, wat heb jij tegen helden?

Dit stukje werd eerst gepubliceerd op Wijblijvenhier.nl

Aan:
J. Mettepet
Kaaskoperlaan 48
1967 WC Benedenknijpe

Beste Jan,

Ik heb even iets met je te bespreken, en heb besloten dat maar langs deze weg te doen. Minder confronterend, lijkt me. Je weet dat ik je een aardige kerel vind, maar er moet me iets van het hart. Ik gooi het er maar meteen uit. Mijn vraag is: wat heb jij tegen helden?

Je reageert misschien verbaasd op deze vraag. Toch kom ik zo langzamerhand echt op deze conclusie uit, en dat heeft met name te maken met de manier waarop je op dat nieuws over Van Agt gereageerd hebt. Ik vind dat echt typerend voor je. Federatie Joods Nederland klaagt hem aan voor het doen van – volgens hen – antisemitische uitspraken. En wat doe jij? Zonder te weten wat hij precies gezegd heeft, omdat dat immers nergens zwart op wit staat, trek je je conclusies. Natuurlijk is hij wat jou betreft inderdaad meteen antisemiet, en begin je dat direct overal hardop te roepen.

Deze manier van denken zit me gewoon dwars, Jan. Waarom reageer jij zo? Uiteraard mag je me zelf in je reactie op deze brief uitleggen wat de reden is, maar ik neem alvast de vrijheid mijn eigen idee met je te delen over wat jou beweegt dit te doen.

Ik denk dat een groot deel van jouw handelen door angst bepaald wordt. Enerzijds is er die angst voor het onbekende, die ervoor zorgt dat je makkelijk tegen bevolkingsgroepen met een andere etnische achtergrond of geloof op te zetten bent. Ook dat is een serieus probleem, waar we het een andere keer eens over moeten hebben. Maar anderzijds, en dat speelt volgens mij in deze kwestie een grote rol, ben je in feite nog het meest bang voor je eigen groep. Bang door hen veroordeeld te worden, weggezet te worden, verguisd te worden, ‘persona non grata’ te worden. Om in termen te spreken die meestal voor andere etnische groeperingen gereserveerd worden: je bent bang voor verstoting. Verstoting uit jouw eigen veilige polder.

Daarom kijk je meestal de kat uit de boom, tot je vrijwel zeker weet wat de meerderheid als mening zal omarmen. En zodra je doorhebt wat dat is, schreeuw je dat zo luid mogelijk van de daken, alsof je de eerste was die ermee kwam. Om dezelfde reden klaag je steen en been dat men in Nederland nooit eens met z’n kop boven het maaiveld uit mag steken, maar probeer je tegelijk haantje de voorste te zijn om zo een moedig uitgestoken hoofd met de zeis te bewerken, wanneer de meute zich erop stort. Dat is niet laf, zeg jij, dat is nuchter en verstandig. Toch zijn dit de dingen die me tot de conclusie brengen dat jij, simpelweg omdat je het zelf nooit zou durven zijn, een hekel hebt aan helden.

Je hebt terecht in je opvoeding meegekregen dat datgene wat de Joden in de Tweede Wereldoorlog is aangedaan een afschuwelijke dwaling was en een misdaad tegen de mensheid. Tot zover ga ik geheel met je mee. Maar dat je daardoor als een soort Pavlov-reactie direct aanneemt dat iemand die door een Zionistische organisatie uitgemaakt wordt voor antisemiet dat dus inderdaad ook is, vind ik niet redelijk. Je weet toch dat dit soort groeperingen dit argument maar wat graag gebruiken om Israël-critici de mond te snoeren? Jij weet dat donders goed, en toch reageer je zo, zonder voldoende van de feiten op de hoogte te zijn.

Jij verwacht waarschijnlijk dat iedereen Van Agt zal verguizen, vervloeken, en met pek en veren zal besmeuren, en dat hij door op te komen voor de Palestijnen een golf van onheil over zich heeft uitgeroepen. Afgaande op hoe het anderen is vergaan, die verder gingen dan wat halfgaar geneuzel als het om de rechten van de Palestijnen ging, kan ik dit nog wel begrijpen. Ze werden inderdaad stuk voor stuk als paria’s en gruwelgeesten weggezet. En ik heb ook door hoe die andere gedachtespinsels van jou werken. Stel je toch eens voor dat je, zonder het werkelijk te bedoelen, de indruk zou wekken dat je het enigszins met Van Agt eens bent? Levensgevaarlijk, toch? Vrienden verliezen, met de nek aangekeken worden, problemen op je werk. Je ziet het al voor je, niet? Een nachtmerrie.

Dus kies je voor de veilige weg. Waar rook is, is vuur, denk je bij jezelf, om je ongeïnformeerde snelrecht een schijn van rechtvaardigheid te geven. Vervolgens probeer je zo mogelijk de eerste te zijn die Van Agt veroordeelt, in zo hard mogelijke termen, zo hard, dat niemand het in zijn hoofd zal halen om te denken dat jij zelf – God behoede je ervoor – antisemitische neigingen zou hebben. Maar in mijn ogen sla je daarmee een figuur als modder. Net als de Federatie Joods Nederland zelf, die zelf naar alle waarschijnlijkheid ook alleen maar handelt vanuit de motivatie om paal en perk te stellen aan de aanhoudende Israël-kritiek van Van Agt.

Heb je er ooit bij stilgestaan wat iemand als Van Agt, voormalig premier van een Nederland dat in de jaren zeventig toen hij regeerde een van de meest fanatiek pro-Israëlische landen van de wereld was, ertoe bewogen heeft zijn eigen handelen van destijds aan diepere studie te onderwerpen, en tot de conclusie te komen dat hij in die tijd verkeerd zat? Jijzelf hebt ook vaak genoeg een beetje mee zitten juichen voor Israël, wetend dat je daarmee goed ligt in de Nederlandse maatschappij, maar die man heeft zijn steun aan Israël destijds op een veel hoger niveau betuigd dan jij ooit zult kunnen of willen doen. Zet het je niet aan het denken, dat hij er nu totaal anders tegenaan kijkt? Vind je het niet moedig van hem, dat hij, net zo goed wetend als jijzelf hoe hysterisch Nederland in het algemeen op Israël-kritiek reageert, er bewust voor kiest hardop te zeggen wat hij denkt, de consequenties hierbij voor lief nemend?

Het is jou niet ontgaan dat de Palestijnen verdreven zijn uit hun land, met hulp van Europese mogendheden, teneinde een Zionistische staat op te richten. Je weet ook dat ze vandaag de dag op meedogenloze wijze onderdrukt worden. Zover reikt jouw geschiedkundige kennis en algemene ontwikkeling wel, daar ben ik van overtuigd. Het is je ook niet ontgaan, dat tot nu toe op geen enkele wijze tegemoet gekomen is aan hun mensenrechten. Je weet dat heel goed, maar je weet ook dat het je niet populair maakt in Nederland om dat soort gedachten uit te spreken, laat staan om op resolute wijze aandacht te eisen voor hun situatie, zoals Van Agt doet. Ik zeg niet dat je het per se helemaal met hem eens hoeft te zijn, maar op een ding heb ik wel ferme kritiek, en dat is dat je meteen meerent met de lynch-mob die hem voor het uitdragen van zijn mening aan de schandpaal wil nagelen.

Ik vraag je echt niet om een held te zijn. Ik weet dat dat voor jou een brug te ver is, en dat je liever gewoon doet. Dan doe je al gek genoeg, zeg je toch? Dat vind ik prima. Dan ben je maar geen held, mij best. Ik heb zelf overigens absoluut geen hekel aan helden, maar bewonder ze juist. En ik vind dat jij mensen die wel de moed hebben om in weerwil van de meute de waarheid hardop uit te spreken, in hun waarde moet kunnen laten, in plaats van ze zonder achtergrondkennis voor fascist of antisemiet uit te gaan zitten schelden. Dat is wat ik van je vraag.  En als je dit voor me kunt doen, dan zijn we ondanks deze faux-pas, nog altijd even goede vrienden.