Sint met de lange tenen: wakker worden wil hij niet

Ik zal het niet te lang maken, beste lezers. Op mijn website gaat het om een strijd tegen racisme, dus volgens mij past dit onderwerp hier prima tussen. Er is een traditie in Nederland, waarbij het sinds jaar en dag normaal wordt gevonden om je gezicht zwart te schminken, je als een halve idioot te gedragen, en in gebroken Nederlands te spreken: de ‘Zwarte Piet’.

Terwijl de wereld zich met name door de in aantal toenemende schrijfsels van Nederland bezoekende Amerikanen en Engelsen steeds meer over dit sterk als racisme aandoende fenomeen begint te verbazen, staat een groot deel van met name ‘autochtoon’ Nederland op zijn achterste benen. ‘Het is verdorie gewoon een kinderfeest!’

Lange tenen. En dan praat ik niet over tenen van een paar centimeter, maar over echt abnormaal lange tenen, waar nog geen schoenmaat voor uitgevonden is.

Waarom deze hysterie? Waarom worden we ineens overspoeld met excuusjes die in al die jaren van Sinterklaasviering nooit benoemd werden als onderdeel van de traditie? Natuurlijk zal ik er even een paar voorbeelden van geven.

‘Zwarte Piet is zwart, omdat men zich moet schminken om zich onherkenbaar te maken, anders doorzien de kinderen het spel.’ Met al die kleuren van de regenboog die er bestaan, is zwart steevast de keuze? Waarom niet paars, oranje, of donkerblauw? Als dit fabeltje waar zou zijn, bestond de traditie dan inmiddels niet uit een rijk geschakeerde variatie aan gekleurde Pieten?

‘Zwarte Piet is zwart, omdat hij door de schoorsteen gekropen is’. Nooit gehoord, totdat de discussie oplaaide (met dank aan Quinsy Gario en de zijnen voor hun moed en doortastendheid). En toch altijd al die prachtig gekleurde pakjes, zonder ook maar een veeg roet erop? Roet gaat alleen aan je huid vastzitten, niet aan textiel? Krijg je grote rode lippen van het klimmen door schoorstenen? Gaat je haar er onbeheersbaar van krullen? Krijg je een ‘Hiawatha’ slash Jerommeke slash Caraibisch accent erdoor? Komt dat dan door roet in je mond? Klinkklare onzin, uiteraard, en niets anders dan uit nood verzonnen.

‘Zwarte Piet is wel zwart, en stelt weliswaar een ‘neger’ voor, maar zijn stereotype is niet negatief maar juist positief. Hij is namelijk heel slim en behendig.’ Dat woord ‘neger’, daar moeten we ook eens wat aan gaan doen. Het is de Nederlandse variant van ‘nigger’, een racistisch scheldwoord dus. Niet meer doen hoor. Maar ook inhoudelijk slaat dit als een tang op een varken. Zwarte Piet is de zwarte knecht van een blanke man. Hij is een slaaf. Terwijl Sinterklaas zich op een deftig wit paard verplaatst, moeten de Zwarte Pieten het met de benenwagen doen. Is dat alles bij elkaar genomen een positief stereotype? Wit-baas/zwart-knecht? Bovendien is hij nooit ‘slim’, als in ‘intelligent’ of ‘wijs’. Die kenmerken zijn voorbehouden aan de oude blanke man, waarbij Zwarte Piet op zijn allerbest soms gewiekst is, of gevat.

Welke van deze excuusjes is historisch en traditioneel gezien de juiste? De bovenstaande drie zijn duidelijk niet met elkaar verenigbaar. Gaat er ook een keus gemaakt worden? En dan een ‘hey, let’s all stick to the same story’?

Er worden ook nog argumenten aangehaald die nog fantasierijker zijn, en bedoeld om deze onvoorziene discussies wanhopig te pareren. Ze waren nooit onderdeel van het verhaal. Zwarte Piet was altijd ‘zwart ALS roet’, nooit ‘zwart DOOR roet’. We hebben de kinderliedjes, we hebben de Sinterklaasverhaaltjes, en we hebben onze eigen herinnering hiervan als bewijs.

Het rijk geschakeerde verweer is dan overduidelijk ook geen ratio, maar pure emotie. Angst voor de aantasting van iets eigens, de tradities, de identiteit. Normaliter, als we de xenofoben die de dienst in Nederland uitmaken moeten geloven, zijn alleen allochtonen zo ‘kinderachtig’ om ‘last’ te hebben van dit soort emoties. Of komen die hier nu inmiddels op terug?

Deze Sinterklaas, die in het verhaal om geen ‘Turk’ te hoeven zijn dan maar ‘uit Spanje’ kwam, komt klaarblijkelijk niet uit een Mediterraan gebied. Hij komt uit de koude natte Hollandse polder, en heeft daarbij een stel bijzonder lange tenen. Ineens zijn er discussies gaande in de Nederlandse samenleving tussen mensen met verschillende etnische achtergronden. Ineens is er een soort van (nogal fel verlopende) dialoog, waar de dialoog met allochtone sectoren van de samenleving jarenlang liever uit de weg werd gegaan, en er steevast OVER allochtonen gesproken werd in plaats van MET.

Nu moet er nog iets gedaan worden aan die lange tenen, zodat deze dialoog ook inhoudelijk naar een wat normaler niveau kan worden getild. Of dat zal gebeuren is maar de vraag. Maar een ding is zeker: de wereld kijkt mee, en de Sinterklaas-traditie zal ofwel in een in deze tijdgeest passend formaat zonder slavernij worden gegoten, of vervangen worden door Santa Claus, dezelfde man, met een iets ander pak aan en zonder een lange schare dienaars met donkere huidskleur.

Wat zal het worden? De tijd zal het leren. Zet je in ieder geval maar schrap voor een jaarlijks terugkerende steeds feller wordende discussie, en verzin intussen wat argumenten die iets meer hout snijden, want dit gaat werkelijk nergens over. En maak het niet te bont, anders doe ik dit stukje de volgende keer in het Engels. En kom tot die tijd gezellig alvast even langs op deze Facebook-pagina.

Tariq Shadid